Een brief uit Zwitserland (bis)

Beste Minister Peeters,
Beste  Minister Vande Lanotte

U vond deze week dat een marketingbrief uit Zwitserland om Amerikaanse multinationals uit België te lokken onaanvaardbaar en onfatsoenlijk was. Dat zou ik als Vlaming in Zwitserland graag willen rechtzetten.

Waarover ging de brief ook alweer? “Wat je plannen ook zijn, Zwitserland zorgt er voor dat je ze kan verwezenlijken,” schreef een marketingagentschap hier in Zürich aan een aantal Amerikaanse bedrijven in België. Het agentschap merkte fijntjes op dat er in België vaak stakingen zijn, dat de economie slabakt, en dat er een chronisch begrotingstekort is. Dan is Zwitserland met zijn stabiliteit en welvaart dan toch interessanter, argumenteerde het agentschap, en het nodigde bedrijven uit aan Zwitserland te denken als standplaats in geval ze uitbreidingsplannen hadden.

Die boodschap kon voor u niet door de beugel. Je eigen land aanprijzen ok, maar er ook op wijzen dat een ander land in vergelijking slechter is? Dat kan toch niet.

Zelf woon en werk ik als Vlaming sinds enkele maanden in Zürich, en vind ik dat een vergelijking eigenlijk best wel aan de orde is. Op veel vlakken is Duitstalig Zwitserland immers een perfecte vergelijkingsbasis voor Vlaanderen – en een waar we veel van kunnen leren. Daarom schrijf ik u dan ook graag een brief uit Zwitserland.

In de luwte van hun Alpen bouwden de Zwitsers in de afgelopen 200 jaar hun familiebedrijfjes immers uit tot wereldleiders in technologie, farmacie, en andere sectoren (denk aan ABB, Novartis, Roche, of Swatch). Dat deden zo zonder toegang tot de zee, zonder kolonies en zonder grondstoffen… en zonder oneerlijke concurrentievoordelen. Hoe deden ze het? En waarom zijn wij niet even succesvol?

De Duitse Zwitsers zijn net als wij Vlamingen de grootste en meest welvarende bevolkingsgroep in hun land, en net als wij zijn ze zich goed bewust dat ze als een klein broertje gekneld zitten tussen Duitsland en Frankrijk.

Maar waar wij Vlamingen met horten en stoten aan het bekomen zijn van ons bijbehorende minderwaardigheidscomplex, hebben de Duits-Zwitsers een gezonder zelfbeeld. Bescheiden maar zelfzeker, zo zou je het kunnen stellen. En vooral niet te emotioneel.  Bewijze daarvan hun tegenreactie op de brief die u zo verkeerd vond.

“We sturen elke paar jaar een brief naar Amerikaanse multinationals om hen in te lichten over de vestigingsvoordelen van Zwitserland”, vertelde een duidelijk geschokte directeur van Greater Zurich Area AG me in een vandaag gesprek.

“In dit geval ging de brief voor 80% over Zwitserland, en lijstten we aanvullend ook enkele risicofactoren op in België. Konden wij veel weten dat precies die risicofactoren – een onzeker ondernemingsklimaat, veel stakingen en hogere belastingen – nog geen maand later door feiten bewaarheid zouden worden.”

En hebben ze daar eigenlijk geen goed punt? In plaats van emotioneel te zijn: wat heeft Zwitserland er mee te maken dat u als politici niet overeen komt, dat onze treinen niet rijden, en onze economie niet draait?

Zwitserland is de positieve tegenpool van Vlaanderen. Als ze daar zelf niet op mogen wijzen, zal ik het even als Vlaming in Zürich doen?

Ik denk spontaan aan het openbaar vervoer, een schoolvoorbeeld van de Zwitserse “Zuverlassigikeit”. De treinen rijden voor 95% stipt tot op de minuut; bussen, trams en andere vervoersmiddelen zijn naadloos op elkaar afgestemd; en van een spoorstaking was hier in geen jaren meer sprake.

Nog gisteren zat ik op de bus die me naar Oerlikon moest brengen, waar ik moest overstappen op een tram. Televisieschermen in de bus gaven aan welke aansluitingen er aan de volgende halte waren, en of ze op tijd reden. “Ok”, stond er bij 9 van 10 aansluitingen. En bij die van mij, omdat we een halve minuut later aankwamen? “Nipt”. Wat een luxe, dacht ik bij mezelf, bij de NMBS mag je de laatste maanden al blij zijn als trein niet 10 minuten te laat komt, “gedeeltelijk afgeschaft” is, of wegens een staking überhaupt niet aan het perron verschijnt.

Natuurlijk gaat het de meeste bedrijven, en ook de politici, niet om de betrouwbaarheid van treinen, maar eerder van de fiscaliteit.

Wat dat betreft klagen we in Vlaanderen graag over de oneerlijke concurrentie uit Zwitserland, waar de vennootschapsbelasting gemakkelijk de helft is van die in België.

Maar ook dat vind ik bij nader inzien niet helemaal terecht. In de realiteit is de werkelijke fiscale druk in België wellicht helemaal niet zoveel verschillend van die in Zwitserland, vertelden Belgische ondernemers me voor een artikel dat ik voor mijn krant hier schreef. De vele achterpoortjes, creatieve wetten, en nalatige controles zorgen daarvoor.

U steekt de tekortschietende belastingen de laatste tijd graag openlijk op de “fraudeurs” die onze Belgische ondernemers blijkbaar zijn. Maar oogst u niet gewoon wat u zelf gezaaid hebt?

Dan is de situatie in Zwitserland heel wat overzichtelijker, en het wederzijds vertrouwen een pak groter. Ja, de belastingen zijn lager. Maar ja, de Zwitserse ondernemer betaalt ook braver wat hij de staat verschuldigd is. Geen fraudeurs, maar ook geen pardon ervoor: wie de wet overtreedt, mag zich aan een zware boete verwachten, alle internationale berichten over een lakse Zwitserse houding ten spijt.

En dan is er nog de politiek: als u dat u in België een bont gezelschap aan partijen had, kom toch even naar Zwitserland. In België zitten er in het parlement 12 partijen uit 2 landsgedeeltes. In Zwitserland zijn het er 13 uit 3 landsgedeeltes. Maar een probleem om een regering te vormen? Neen, dat hebben ze hier nog nooit gehad, of ze nu Frans, Duits of Italiaans spreken.

Afsluitend, een tip misschien voor u Kris Peeters, die de Zwitserse ambassadeur op het matje riep naar aanleiding van de brief uit Zwitserland: in plaats van overal ter wereld Vlaamse Huizen op te zetten, en in alle uithoeken van de wereld op handelsmissie te gaan: kom toch even voorbij in Zürich, en kijk u uw ogen uit. Als u nog even wacht, kan u zelfs met de elektrische auto komen: over een jaar heeft men hier het meest uitgebreide netwerk van laadstations in Europa. Was dat ook geen paradepaardje van Vlaanderen?

Over de auteur: Peter Vanham is Vlaming, handelsingenieur en financieel journalist voor Die Handelszeitung in Zürich.